دلایل صادرات فله و اهمیت بسته بندی

دلایل صادرات فله و اهمیت چاپ و بسته بندی

مقوله صادرات امری مهم در بحث درآمدزایی برای هر کشور است که میتوان آن را به چند دسته از جمله صادرات مواد خام، کالاهای صنعتی محصولات فرآوری شده کشاورزی و… اشاره کرد. ایران از جمله بزرگترین تولید کنندگان و صادر کننده های طیف وسیعی از محصولات در سطح منطقه به شمار میرود. صادرات این محصولات به دلیل ارزآوری اشتغال ایجاد ارزش افزوده و سایر جنبه های اقتصادی بسیار با اهمیت هست. به دلیل کیفیت مطلوب و سابقه درخشان محصولات کشاورزی و خشکبار تولیدی سهم قابل توجهی از بازار صادرات ایران مربوط به محصولاتی نظیر زعفران پسته و خرما میشود که عمدتاً به صورت فله صادر میشود صادرات فله ای این محصولات همواره عاملی برای فروش تولیدات این بخش با حداقل قیمت بوده است. نحوه صدور فله ای محصولات کشاورزی به گونه ای است که از کیفیت محصول کاسته شده و جایگاه خود را در بازارهای جهانی از دست میدهد و این محصول در مقصد براثر آسیب دیدن و خارج شدن از وضعیت استاندارد کمتر قابل استفاده است. در حالی که با بسته بندی مناسب میتوانیم کیفیت محصول را حفظ کنیم این امر موجب متضرر شدن باغدارها و کشاورزها شده و به اقتصاد کشور ضربه وارد میکند صادرات فله ای همچنین باعث کم شدن نام ایران در بازارهای جهانی شده و مانع از این میشود که افتخار تولید این محصولات را نصیب کشورمان شود. به همین دلیل شناسایی دلایل صادرات فله این محصولات و ارائه راه کارهای پیشنهادی برای رفع این مسئله از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در ادامه به دلایل صادرات محصولات کشاورزی ایرانی به صورت فله می پردازیم و راهکارهایی ارائه می کنیم. با ماهمراه باشید.

به صورت کلی دلایل متعددی برای صادرات فله میتوان نام برد از جمله:

• وجود رقبایی قدرتمند با امکانات سورتینگ و چاپ و بسته بندی و جعبه سازی بسیار پیشرفته
• مشکلات ناشی از تحریم ها و کاهش مشتریان
• اهمیت و مشکلات دریافت وجه کالا از خریدار و بازگرداندن ارز به سیتم مالی کشور
• عدم حمایت مالی دولت و بانک ها
• عدم ثبات نرخ ارز جهت قیمت گذاری
• عدم شناسایی مناسب برندینگ) کالای ایرانی در کشورهای هدف
• خواسته کشورهای هدف مبنی بر خرید کالای فله و بسته بندی مجدد آن برای فروش
• مشکلات ناشی از هزینه سربار حمل و نقل و رقابت با تأمین کنندگان دیگر نزدیک به بازارهای فروش
• در همین رابطه برای مشخص شدن ابعاد بیشتر عوامل مؤثر در صادرات گسترده فله به صورت مشخص صادرات فله چند محصول با ارزش افزوده بالا مانند زعفران و خشکبار بررسی می گردد.

زعفران

نزدیک ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران تولید میشود در حالی که زعفران ایران به دلیل نداشتن برند و نام ایران به نام اسپانیا و سایر کشورها معامله و صادر میشود. ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است؛ ولی سهم سود صادرات طلای سرخ نه به نام ایران و نه به کام ایران میشود. تنها پنج درصد از کل زعفران صادراتی ایران به بسته بندیهای زیر ۱۰ گرم ویژه مصرف کنندگان نهایی و مراکز خرده فروشی اختصاص دارد و ۹۵ درصد در بسته های بالای ۱۰ گرم و عمدتاً نیم و یک کیلو صادر میشود. در واقع ارزش بسته بندی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست اگر چه کیفیت محصولات ایرانی بسیار عالی است اما ضعف در بسته بندی قابل چشم پوشی نیست. صنعت بسته بندی به عنوان بخش توانمند ساز بخشهای اقتصادی عمل میکند و ضعیف بودن آن می تواند آسیبهای اقتصادی جدی را به دیگر بخش ها وارد کند. متأسفانه عدم پختگی در روابط سیاسی عدم آشنایی با مسائل اقتصادی و فنی کشاورزی در کنار انزوای تجاری لجستیک حمل و نقل هوایی و جریمه صادر کنندگان از دیگر مشکلات پیش روی صادرات این محصول هستند .

برای نمونه اسپانیا با سهم یک درصدی در کشت زعفران ۲۹ درصد صادرات زعفران به جهان را داراست و این به علت پیش قدم شدن این کشور در تدوین استاندارد است که باعث شده تا سهم زیادی در بازار جهانی داشته باشد امارات نیز زعفران ایرانی را به صورت روزانه و هفتگی توسط دلالان و تجار غیر حرفه ای خریداری میکند و پس از مخلوط کردن با ناخالصی به صورت عمده با بسته بندیهای ایرانی و حتی با علامت استاندارد ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس آفریقا و چین میفروشد. کشورهایی همچون چین و هند سالانه حداقل ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران از ایران خریداری میکنند که بلافاصله پس از خرید تحت بسته بندی های جدیدی آن را به بازارهای هدف صادر میکنند که با وجود این دیگر ردپایی از زعفران ایرانی باقی نمی ماند همین امر موجب شده تا بزرگترین تولید کننده زعفران در صادرات جایگاه چندانی نداشته باشد .

در ادامه به بررسی دلایل ضعف در بسته بندی و صادرات فله زعفران و ارائه راهکارهایی برای رفع این مشکل پرداخته می شود.

از عوامل مؤثر در صادرات فله و بدون بسته بندی زعفران میتوان به وجود برخی محدودیتها در امر صادرات اشاره کرد. در شرایطی که امکان بازگشت پول به کشور وجود ندارد و همواره مسئولان ذی ربط در صورت عدم ورود ارز به سامانه نیما صادر کنندگان را به مراجع قضایی معرفی میکنند نمیتوان انتظار داشت که ایران در بازارهای جهانی حضور جدی داشته باشد. از این رو با توجه به این نکته که زعفران همانند دیگر کالاها حجیم نیست تجار سعی میکنند حرکتی در سایه داشته باشند و عمده زعفران را از طریق کارت های یک بار مصرف و بدون بسته بندی مناسب در وزنهای ۲۰۱۰ و ۳۰ کیلو صادر کنند و بدین وسیله بخش عمده ای از طلای سرخ کشور به صورت فله صادر می شود.

محدودیت و مشکلات فضای کسب و کار داخلی دلیل دیگری بر صادرات قله محصول زعفران ایران است. بدین معنی که در حال حاضر شرکت های مختلفی برای تولید و صادرات زعفران در ایران سرمایه گذاری کرده اند و الزامات اصولی تولید و بسته بندی این محصول نیز در کشور ایجاد شده است و حتی این شرکتها با هزینه های خود در نمایشگاه های بین المللی حضور می یابند. اما اخبار برای پرداخت سود بانکی ۱۸ تا ۲۰ درصدی را میتوان از عوامل اصلی عقب نشینی این شرکتها برای تهیه بسته بندی مناسب جهت صادرات زعفران دانست .

در این رابطه همکاری توامان تیم اقتصادی و سیاسی میتوانند در رفع این مشکلات مؤثر باشد. این کمک از طرف تیم دیپلماسی می تواند به این شکل میتواند باشد که با ایجاد تعرفه های ترجیحی در این بخش به صادر کنندگان کمک کنند. برای مثال کشورهای عربی اگر صادراتی از یک کشور عربی به کشور عربی دیگری داشته باشند هیچ تعرفه ای از یکدیگر نمی گیرند ولی اگر این کالا از کشورهای غیر عربی وارد این کشورها شود تعرفه گمرکی از آن گرفته میشود با ارائه الگویی مشابه میتوان به صادر کنندگان کمک کرد تا با ارائه محصولات در قالب بسته بندیهای مناسب از صادرات قله ای و با ارزش افزوده پایین این محصولات خودداری کنند .

از طرف دیگر با عنایت به این موضوع که در شرایط سخت تحریم امروز امکان کار کردن به صورت اعتبار اسنادی وجود ندارد. تیم اقتصادی دولت میتواند با ارائه راه کارهای جدید برای رفع ممنوعیتهای بانکی کاهش سود و تعرفه بانکی و بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به سیستم بانکی به تنها گامی مهم برای تشویق با تولید کنندگان در ارائه محصولات خود با بسته بندی مناسب بردارد بلکه از ارز بازگشتی برای واردات مواد اولیه مورد نیاز استفاده کند.

هزینه های مربوط به حمل و نقل را میتوان گواه دیگری بر صادرات فله ای و بدون بسته بندی مناسب زعفران دانست. با عنایت به این موضوع که صادرات زعفران با ارزش افزوده بالا به معنای صادرات این محصول در بسته بندیهای نیم تا ۱۰ گرمی است. این شکل از صادرات همراه با افزایش وزن محموله های صادراتی تا ۲۰ برابر است که به نوبه خود سبب افزایش هزینه های حمل و نقل می گردد. این در حالی است که اسپانیا در اروپا و حتی بازار آمریکا بدون صرف هزینه بالا برای حمل و نقل این محصول را صادر می کند و از طرفی تعرفه های گمرکی نیز توسط آنها پرداخته نمی شود .

البته یکی دیگر از مشکلات زعفران ایرانی که صادر کنندگان و تولید کنندگان زعفران همواره به آن اشاره و تأکید دارند، صنایع تبدیلی و تکمیلی است چراکه ایران زعفران را به صورت فله ای و خام صادر میکند و اگر بتواند بازار هدف را بسنجد و بر اساس نیاز آن محصولش را بسته بندی فرآوری و به مشتری تحویل دهد به راحتی ارزآوری زعفران ایرانی به چندین برابر افزایش خواهد یافت .

عدم انطباق محصول ارائه شده در نمایشگاه با استاندارد جهانی را نیز میتوان از جمله دلایل عدم موفقیت صادرات زعفران بسته بندی شده ایران دانست بخشی از این استاندارد نبودن ممکن است ناشی از کهنه بودن و به روز نبودن ماشین آلات و فناوری های ما باشد. اگر دستگاه ها به روز نباشند. محصول ما نیز نمی تواند استاندارد مورد نظر مشتری داخلی و خارجی را برآورده کند و ممکن است با خطر انباشت زیادی مواجه شویم و محصول ما به طور کلی رد شود. در حقیقت به روز نبودن تکنولوژی و دستگاهها مسئله دیگری است که به مشکل مالی و نقدینگی واحدها مربوط میشود. اگر دولت بتواند یارانه ای بدهد یا تخفیفی برای وارد کنندگان ماشین آلات قائل شود، کمک بزرگی به شمار میرود مشکل دیگر به ارزش افزوده کالاها باز می گردد برای نمونه در محصولات کشاورزی سالانه محصولات مازاد داریم که درصد زیادی از آن تبدیل به ضایعات می شود چون هنوز توانایی فرآوری و بسته بندی آنها را نیافته ایم. اینکه دیگر خام فروشی نداشته باشیم مستلزم این است که بخش دولتی و خصوصی اهمیت بیشتری به مقوله بسته بندی و خدمات ارزش افزوده بدهند .

مشکل دیگر موجود بر سر راه صادرات زعفران بسته بندی شده این است که واحدهای یاد شده نمیتوانند آن گونه که شایسته است از بازارها سهم بگیرند در واقع ما نمی توانیم به بازارهای هدف صادراتی ورود کنیم زیرا این واحدها نمی توانند محصولات تولیدی را خوب معرفی کنند؛ یعنی ویترین صادراتی ما و شرکت در نمایشگاههای خارجی چه به صورت بازدید کننده عرفه دار و عرضه کننده محصولات عمدتاً ضعیف است. ویترین صادراتی محصولی است که با بسته بندی مناسب به بازارهای جهانی معرفی شود و همچنین سایت های چند زبانه ای داشته باشیم که در این قسمت نیز عمدتاً ضعف داریم همچنین بحث داشتن کاتالوگ و کارتهای ویزیت استاندارد و آشنایی با زبانهای خارجی حداقل انگلیسی و عربی موارد مهم دیگر در حوزه بازرگانی به شمار میروند که در این حوزه ها نیز ضعیف هستیم، بخشی از ریشه این مشکلات به این باز می گردد که واحدهای ما خیلی به اهمیت این موضوع واقف نیستند و بخشی نیز به بعد مالی و نیاز واحدها به حمایت بیشتر دولت و افزایش یارانه شرکت در نمایشگاههای خارجی مربوط می شود .

متأسفانه ما در بحث برندینگ و مارکتینگ عملکرد خوبی نداریم و این نقص به تولید کنندگان ایرانی وارد است. صنایع باید در این زمینه بسیار حرفه ای تر عمل کنند تا بتوانند در مذاکرات با طرفهای خارجی عملکرد خوبی داشته باشند. ضمناً نباید فراموش کنیم که ما باید مارکتینگ را به صورت یک صنعت ببینیم و در کنار صنعت تولید باید دید بلند مدت در بازارهای صادراتی داشته باشیم. البته شرکت های موفق ایرانی در کوتاه مدت به این موضوع نگاه نکرده اند و شرکتهایی که موفق شدند در بخش صنعت شوینده بازارهای خارجی را به دست بیاورند. حداقل ۲۰ سال برای این موضوع زمان صرف کرده و سرمایه گذاری و تلاش کرده اند؛ بنابراین فقط ارسال کالا به بازارهای هدف را سرلوحه خود قرار نداده بلکه پیگیر صادرات بوده اند.

با وجود آنکه این امر ضرر و زبان هنگفتی به محصولات با ارزش و منحصر به فرد ایرانی وارد کرده است اما تاکنون در هیچ از یک رسانه ها تبلیغات وسیعی برای کالاهای ایرانی صورت نگرفته است و از آنجا که بسیاری از صادر کنندگان خرده یا و جز هستند نتوانسته اند برای تبلیغات

نشان تجاری خود در دنیا هزینه های بازاریابی را پرداخت کنند. در نهایت این امر منجر به سو استفاده افغانها و دیگر رقبا از زعفران ایرانی و بسته بندی و صادرات مجدد آن به بازارهای هدف شده است .

در این رابطه ذکر این نکته ضروری است که برند سازی زمانی معنا و مفهوم پیدا میکند که بازار طلای سرخ به ثبات برسد؛ از این رو این امر نشان میدهد که مسئولان امر در وهله اول برای جلوگیری از تلاطم و نوسان قیمت در بازارهای داخل و صادراتی باید تدابیری بیندیشند تا نوسانات مانع حضور ما در بازارهای هدف و تقویت سایر رقبا برای حضور جدی در بازارهای جهانی نشود برای رفع این مشکل ارائه زعفران در کالای بورس ایران ارائه کرد. این امر به بهره برداران این محصول اجازه میدهد معامله منطقی و با قیمت واقعی را برای محصول خود تجربه کنند. با ورود زعفران به بورس علاوه بر این که قیمت گذاری محصول به صورت شفاف و بر اساس کیفیت واقعی انجام و واسطه ها حذف می شود. باعث میشود که گواهی سپرده کالای آنان برای فروش محصولتان همانند پول نقد باشد .

یکی دیگر از برنامه هایی که برای مطرح کردن برند زعفران ایرانی به کشورهای هدف و جلوگیری از صادرات زعفران ایرانی با برند دیگر کشورها به بازارهای جهانی میتوان در نظر گرفت برگزاری همایشهای منطقه ای و شناساندن زعفران ایرانی به مصرف کنندگان است .

خشکبار

در سالهای تحریم محدودیتهای صادراتی باعث تضعیف صادرات خشکبار ایرانی شده است. خشکبار ایرانی در سالهای گذشته بیشتر به کشورهای اروپایی صادر میشده است اما در حال حاضر بزرگترین خریدار خشکبار از ایران کشور چین است. صادرات خشکبار بنا به خواست مشتریان خارجی به صورت فله ای صادر میشود و از بسته بندی خشکبار از سوی شرکتهای ایرانی صاحب برند در صادرات این محصول خبری نیست. بدین معنی که مشتری خشکبار ایرانی خشکبار را در بسته بندی های کوچک قبول نمیکند و آن را فله ای خریداری می کند .

علت این امر را میتوان در عدم فعالیت در بحث برند سازی و فروش بسته بندی شده خشکبار جستجو کرد. به همین دلیل مشتریان خارجی ترجیح میدهند با بسته بندی مورد نظر خودشان محصول را به دست مشتری نهایی برسانند. در واقع با توجه به این نکته هر کشوری ذائقه و سلیقه خاص خود را در این زمینه دارد مشتریان خشکبار ایران تمایل دارند برای انجام مراحل نهایی فرآوری خشکبار را فله ای خریداری کنند. به همین دلیل در حال حاضر کشمش ایران در کارتنهای ۱۲ کیلویی پسته ایران در کارتن های ۵۰ و ۳۵ کیلویی و خرما در بسته های ۱۰ کیلویی و با ارزش افزوده پایین صادر می شود .

از عوامل مؤثر دیگر در این زمینه میتوان به تحریم جوامع بین المللی نان برد. در زمان تحریم وارد کنندگان تمایل نداشتند خشکبار با نام ایران به کشورهایشان صادر شود. در حال حاضر نیز که تحریم ها برداشته شده است وارد کنندگان عمده خشکبار از ایران تمایلی به ایجاد رقیب در بازارهای داخل کشورشان ندارند در نتیجه حاضر نیستند خشکبار ایران را در بسته بندیهای کوچک و نهایی خریداری کنند. صادر کنندگان خشکبار ایران در این باره مقاومت کردند اما به دلیل غیر رقابتی بودن تولید خشکبار در ایران مقاومت ها به نتیجه نرسیده است و مجبور به صادرات قله ای خشکبار هستند .

از عوامل دیگر محدود کننده صادرات خشکبار ایران بحث حمل و نقل است. صادرات محصول در ایران به وسیله راهه ای زمینی و کمتر از راه دریایی و هوایی صورت میگیرد که این نوع حمل و نقل برای ایران معایبی مانند زمان بر بودن ضایعات بیشتر و … را در بردارد، ولی کشورهای پیشرفته در امر کشاورزی با استفاده از حمل و نقل دریایی و هوایی در وقت و هزینه صرفه جویی کرده و رضایت مشتریان خود را به دست می آورند.

قیمت تمام شده نیز به عنوان عامل مهم دیگر مطرح است. برند سازی و عرضه خشکبار ایرانی در بسته بندیهای کوچک تنها زمانی ممکن است که خشکبار ایرانی توانایی رقابت با دیگر تولید کنندگان خشکبار در دنیا را داشته باشد. ما در ایران از هر هکتار زمین ۹۰۰ کیلو پسته برداشت میکنیم اما در آمریکا از هر هکتار زمین ۳ تن پسته برداشت میکنند. با این سطح از تولید و قیمت بالا در مقایسه با محصولات مشابه خارجی ناچار به فروش فله ای خشکبار هستیم برای نمونه قیمت تمام شده خشکبار ایرانی در مقایسه با خرمای عربستان کشمش ترکیه و پسته آمریکایی بالاست تولید ما گران است و این مسئله دست صادر کنندگان را در برند سازی و حضور مؤثر در بازارهای صادراتی بسته است. در این رابطه با در نظر گرفتن تسهیلات مناسب برای مکانیزه کردن کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت می توان قدرت رقابت محصولات ایرانی را افزایش داد .

در نهایت باید اذعان کرد که جلوگیری از صادرات فله کالای تولید داخل و معرفی آن نام و برند ایرانی به مصرف کننده نهایی با بسته بندی مناسب نیازمند یک حرکت جمعی یا تعریف پروژه تحقیقاتی در سطح کلان است .

سوالات متداول

1. صادرات فله چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

صادرات فله به روشی از صادرات گفته می‌شود که در آن کالاها بدون بسته‌بندی خاص و به صورت انبوه صادر می‌شوند.

مزایای صادرات فله:

• کاهش هزینه‌ها: به دلیل عدم نیاز به بسته‌بندی، هزینه‌های صادرات کاهش می‌یابد.
• سادگی: فرآیند صادرات فله ساده‌تر از صادرات کالاهای بسته‌بندی شده است.
• سرعت: صادرات فله به دلیل نیاز به تشریفات کمتر، سریع‌تر انجام می‌شود.

معایب صادرات فله:

• کاهش ارزش محصول: محصولاتی که به صورت فله صادر می‌شوند، ارزش کمتری نسبت به محصولاتی که بسته‌بندی شده‌اند دارند.
• افزایش ضایعات: احتمال آسیب دیدن و ضایعات کالا در حین حمل و نقل در صادرات فله بیشتر است.
• عدم وجود برندینگ: در صادرات فله، امکان برندینگ محصول و معرفی نام تجاری به مشتریان خارجی وجود ندارد.

2. چاپ و بسته‌بندی چه نقشی در صادرات دارد؟

چاپ و بسته‌بندی مناسب نقش بسیار مهمی در صادرات کالا دارد.

مزایای چاپ و بسته‌بندی مناسب برای صادرات:

• حفاظت از محصول: بسته‌بندی مناسب از محصول در برابر آسیب‌های حین حمل و نقل و جابجایی محافظت می‌کند.
• جذب مشتری: بسته‌بندی جذاب و زیبا می‌تواند توجه مشتریان را به خود جلب کند و باعث افزایش فروش شود.
• ایجاد برند: چاپ نام و لوگو بر روی بسته‌بندی به ایجاد برند و معرفی نام تجاری به مشتریان خارجی کمک می‌کند.
• ارائه اطلاعات: روی بسته‌بندی محصول می‌توان اطلاعات لازم درباره محصول، مانند مواد تشکیل دهنده، تاریخ انقضا و نحوه استفاده، را به زبان‌های مختلف درج کرد.

3. چه عواملی در انتخاب نوع بسته‌بندی برای صادرات باید مورد توجه قرار گیرند؟

• نوع محصول: جنس، ابعاد و وزن محصول باید در انتخاب نوع بسته‌بندی مورد توجه قرار گیرد.
• کشور مقصد: قوانین و مقررات مربوط به بسته‌بندی در کشورهای مختلف متفاوت است، بنابراین باید بسته‌بندی متناسب با قوانین کشور مقصد انتخاب شود.
• روش حمل و نقل: نوع حمل و نقل (زمینی، دریایی، هوایی) در انتخاب نوع بسته‌بندی تاثیرگذار است.
• هزینه: قیمت مواد و هزینه‌های چاپ و بسته‌بندی باید در انتخاب نوع بسته‌بندی مورد توجه قرار گیرد.

4. در حال حاضر چه چالش‌هایی در زمینه صادرات فله و بسته‌بندی محصولات صادراتی در ایران وجود دارد؟

• کمبود دانش و آگاهی: صادرکنندگان ایرانی به اندازه کافی از اهمیت چاپ و بسته‌بندی در صادرات کالا آگاه نیستند.
• فقدان زیرساخت‌های مناسب: در ایران زیرساخت‌های لازم برای چاپ و بسته‌بندی مناسب محصولات صادراتی به اندازه کافی وجود ندارد.
• مشکلات مالی: صادرکنندگان ایرانی با مشکلات مالی برای پرداخت هزینه‌های چاپ و بسته‌بندی مناسب مواجه هستند.
• رعایت نکردن استانداردها: در برخی موارد، استانداردهای لازم در زمینه چاپ و بسته‌بندی محصولات صادراتی رعایت نمی‌شود.

5. چه راهکارهایی برای رفع چالش‌های موجود در زمینه صادرات فله و بسته‌بندی محصولات صادراتی در ایران وجود دارد؟

• افزایش آگاهی: برگزاری دوره‌های آموزشی و سمینار برای صادرکنندگان ایرانی در زمینه اهمیت چاپ و بسته‌بندی در صادرات کالا.
• حمایت دولت: ارائه تسهیلات و کمک‌های مالی به صادرکنندگان ایرانی برای ارتقای کیفیت چاپ و بسته‌بندی محصولات صادراتی.
• ایجاد زیرساخت: ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم برای چاپ و بسته‌بندی مناسب محصولات صادراتی در ایران.
• کنترل و نظارت: تشدید کنترل و نظارت بر رعایت استانداردها در زمینه چاپ و بسته‌بندی محصولات صادراتی.